Kalendarium strajku 14 - 31.08.1980

Preludium

Pierwsze strajki, zwane Lubelskim Lipcem, w miały miejsce w Świdniku i Lublinie w połowie lipca, a pierwsze przestoje zakładów w tym regionie odbyły się już wiosną 1980. W wyniku tych wydarzeń strajki zaczęły rozprzestrzeniały się na okoliczne regiony, by rozlać się na teren całego kraju. Jednak najważniejszy strajk wybuchł 14 sierpnia w Stoczni Gdańskiej, gdzie Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża rozpoczęły protest. Żądano m.in. przywrócenia do pracy Anny Walentynowicz, podwyżek płac, wybudowania pomnika ofiar Grudnia 1970. Do strajku powoli zaczęły dołączać delegacje strajkujących zakładów pracy z pozostałych miast.

14 sierpnia 1980

Rano Jerzy Borowczak, Bogdan Felski i Ludwik Prądzyński pod kierownictwem Bogdana Borusewicza wywołują strajk w Stoczni Gdańskiej im. Lenina. Pracę przerwały wydziały stoczni: K-1, K-3, C-5 oraz wydział budowy silników. W południe strajk objął prawie cały stocznię. Robotnicy na wiecu żądają przywrócenia do pracy Anny Walentynowicz i Lecha Wałęsy, budowy pomnika ofiar Grudnia 70, gwarancji bezpieczeństwa dla strajkujących, podwyżki płac o 2 tysiące złotych, dodatku drożyźnianego i rodzinnego, odpowiadających wysokości zasiłków funkcjonariuszy MO i SB. Do strajkującej stoczni przybywa spóźniony Lech Wałęsa i obejmuje przywództwo strajku okupacyjnego.

15 sierpnia 1980

Do strajku przyłącza się Stocznia im. Komuny Paryskiej w Gdyni, którym kieruje monter Andrzej Kołodziej. W Gdańsku staje komunikacja miejska. Władze przerywają komunikację telefoniczną z resztą kraju. W Gdańskiej Stoczni Remontowej rozpoczyna się strajk, na którego czele staje Henryk Matysiak. Strajkujący organizują wiec przed budynkiem Dyrekcji Gdańskiej Stoczni Remontowej.

16 sierpnia 1980

Rozmowy Komitetu Strajkowego pod przewodnictwem Wałęsy z Dyrekcją Stoczni Gdańskiej, są transmitowane przez radiowęzeł na cały zakład. O godzinie 15:00 dyrektor Klemens Gniech częściowo zgadza się zrealizować żądania stoczniowców. Zgadza się na podwyżki o 1,5 tysiąca złotych i budowę pomnika ofiar Grudnia 1970. Komitet strajkowy, poprzez głosowanie podejmuje decyzję o zakończeniu strajku. Wiadomość o tym przez radiowęzeł dociera do strajkujących w innych zakładach. Jednocześnie dyr. Gniech nadaje przez radiowęzeł komunikat, że podwyżka nie będzie dotyczyć robotników, którzy do godz. 18:00 nie opuszczą terenu stoczni. Anna Walentynowicz, Maryla Płońska, Henryka Krzywonos, Ewa Ossowska i Alina Pienkowska, wraz z innymi strajkującymi, nie chcąc dopuścić do zakończenia strajku, zatrzymują, ale część z nich opuszcza zakład. Na wieść o zakończeniu strajku w Stoczni Gdańskiej im. Lenina, Komitet Strajkowy Gdańskiej Stoczni Remontowej postanawia kontynuować strajk okupacyjny. Przepustki łamistrajków opuszczających GSR są wrzucane do kanału stoczniowego na oczach wychodzących, co powstrzymuje wyjście Stoczniowców z GSR. Lech Wałęsa na wniosek innych strajkujących zakładów ogłasza strajk solidarnościowy. Nie może ogłosić tego całej załodze stoczni z powodu wyłączenia przez dyrekcję radiowęzła. Andrzej i Joanna Gwiazdowie, Bogdan Lis oraz Maryla Płońska objechali wówczas "Żukiem" kilka najważniejszych zakładów, wzywając do kontynuowania strajku i zjednoczenia wszystkich strajkujących załóg. W godzinach wieczornych, po konsultacjach z delegacjami 21 innych zakładów, powołany zostaje Międzyzakładowy Komitet Strajkowy. Władza kontratakuje - pod przewodnictwem Stanisława Kani powołano zespół koordynujący działania rzecz likwidacji strajków. Powołano sztab do kierowania operacją "Lato 80", mającą na celu zapewnienie bezpieczeństwa, ładu i porządku publicznego w kraju. Szefem sztabu mianowano gen. Bogusława Stachurę, jego zastępcami zostali gen. Józef Beim i płk Władysław Ciastoń.

17 sierpnia 1980

O godzinie 9.00 ksiądz Henryk Jankowski, prałat gdańskiej parafii św. Brygidy odprawia przy Bramie nr 2 Stoczni Gdańskiej im. Lenina mszę świętą. Gromadzi ona kilkanaście tysięcy ludzi. Strajkujący robotnicy, na placu przed główną bramą stawiają drewniany krzyż upamiętniający ofiary Grudnia ’70. W Stoczni Gdyńskiej ksiądz Hilary Jastak także odprawia mszę świętą. Dyrekcje poszczególnych zakładów prowadzą rozmowy ze strajkującymi załogami, władze chcą łamać solidarność załóg z Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym.

18 sierpnia 1980

Aram Rybicki i Maciek Grzywaczewski wykonują Tablice z 21 postulatami Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego, które umieszczono na budynku portierni przy bramie nr 2 Stoczni Gdańskiej MKS tworzy już 156 zakładów Wybrzeża. Po dwóch cyklach obrad uzgodniono ostateczną treść 21 postulatów strajkujących robotników. Postulaty zostały przekazane po południu przez delegację MKS wojewodzie gdańskiemu Jerzemu Kołodziejskiemu. W Gdyni powstaje Wolna Drukarnia Stoczni Gdyńskiej, a w Szczecinie rozpoczyna strajk Stocznia Szczecińska im. Adolfa Warskiego. O godzinie 17.00 Magdalena Modzelewska i Bożena Rybicka z Ruchu Młodej Polski prowadzą ma miejsce wspólną modlitwę za strajkujących i ich rodziny.

19 sierpnia 1980

Władze rozbijają solidarność strajkujących, prowadząc rozmowy z komitetami strajkowymi w poszczególnych zakładach. Tworzone są „konkurencyjne” MKS-y, mające za zadanie rozmowy wyłącznie z przedstawicielami rządu. MKS Stoczni Gdańskiej zrzesza już 253 zakłady, ponawia apel do rządu o rozmowy. Obrady MKS-u są transmitowane się poprzez radiowęzeł na stocznię i bramy nr 2 i 3, gdzie zbierają się kilkutysięczne tłumy. Do Stoczni Gdańskiej przybywają zagraniczni dziennikarze, media reżimowe nie są wpuszczane na teren stoczni. W Trójmieście, na żądanie MKS-u wstrzymano sprzedaż alkoholu.

20 sierpnia 1980

Władze państwowe nadal odmawiają rozmów z MKS, a kontrolowana przez władze telewizja przedstawia informacje o stratach gospodarczych wywołanych strajkami. MO i SB zatrzymują delegatów komitetów strajkowych, których rozpoznawano po biało-czerwonych flagach na samochodach. Do strajków przyłącza się Politechnika Gdańska, Uniwersytet Gdański oraz Opera Bałtycka i Filharmonia Bałtycka. MKS reprezentuje już 304 zakłady.

21 sierpnia 1980

Do Gdańska przyjeżdża delegacja rządowa z wicepremierem Mieczysławem Jagielskim. Radi Gdańsk emituje przemówienie, mające na celu złamanie solidarności strajkujących z MKS. MO kontynuuje represje, konfiskując kilka tysięcy ulotek MKS na pokładzie holownika m/t Wilk. Do strajku przyłączają się zakłady Elbląga, Ustki i Słupska, a także pierwszy zakład na Górnym Śląsku - Fazos w Tarnowskich Górach. W Gdańskim MKS reprezentowane są 350 przedsiębiorstwa.

22 sierpnia 1980

MKS wzywa rząd do podjęcia rozmów, składając wezwanie na ręce Jagielskiego. W Szczecinie delegacja rządowa z wicepremierem Kazimierzem Barcikowskim rozpoczyna rozmowy z tamtejszym MKS, skupiającym 97 zakładów. Drukarnia Stoczni Gdańskiej drukuje materiały, które docierają do kilkuset tysięcy ludzi. Rozpoczęto gromadzenie środków finansowych na fundusz strajkowy oraz budowę pomnika ofiar Grudnia 1970. Elbląska SB aresztowała delegatów komitetu strajkowego M. Bogdańskiego i T. Siedleckiego, którzy przyjechali do strajkującego ZAMECHU. Do Gdańska docierają Tadeusz Mazowiecki i Bronisław Geremek, którym Prezydium MKS powierza misję stworzenia komisji ekspertów.

23 sierpnia 1980

Lech Wałęsa zwraca się do Służby Bezpieczeństwa, by zaprzestała szykan wobec strajkujących i działaczy opozycji. Po godzinie 14.00 do stoczni przybywa wojewoda gdański Jerzy Kołodziejski w celu ustalenia szczegółów rozmów z delegacją rządową. Po 20.00 wicepremier Jagielskim przybywa na czele delegacji rządowej i rozpoczyna rozmowy z MKS-em. Radiowęzęł stoczniowy transmituje przekaz na cały zakład. Później do rozmów dołącza delegacja szczecińskiego MKS-u (134 strajkujące zakłady). Tego dnia ukazuje się pierwszy numer Strajkowego Biuletynu Informacyjnego „Solidarność”. W Gdańskiej Stoczni Remontowej na placu przed budynkiem Dyrekcji GSR Mszę Świętą koncelebruje ks. Henryk Jankowski. Tego dnia Gdański MKS reprezentuje 388 zakładów.

24 sierpnia 1980

Do Gdańska przyjeżdża grupa zaproszonych przez MKS współpracowników, którzy tworzą Komisję Ekspertów w składzie: Tadeusz Mazowiecki przewodniczący, Bohdan Cywiński, Bronisław Geremek, Tadeusz Kowalik, Waldemar Kuczyński, Jadwiga Staniszkis, Andrzej Wielowieyski, do których dołączyli w kolejnych dniach Jerzy Stembrowicz, Andrzej Stelmachowski i Jan Strzelecki.

25 sierpnia 1980

Na terenie Stoczni Gdańskiej, trójmiejscy artyści organizują koncerty dla strajkujących. Na konferencji prasowej rzecznika MKS Lecha Bądkowskiego, pojawia się postulat odblokowania połączeń telefonicznych z resztą kraju, bez tego rozmowy nie zostaną wznowione. Rano władze zdejmują blokady na połączenia telefoniczne z kilkoma miastami.

26 sierpnia 1980

Po godzinie 11 wznowione zostają rozmowy z delegacją rządową w kwestii pierwszego z 21 postulatów – utworzenia wolnych związków zawodowych. Delegacja rządowa pozostaje przy istnieniu dotychczasowych związków zawodowych. Dociera pomoc zagraniczna do MKS - z 11 tysięcy franków, a z Norwegii 2,3 tys. koron. We Wrocławiu kierowcy autobusów w VII Zajezdni przy ul. Grabiszyńskiej zablokowali bramę wjazdową i ogłosili strajk. Powstaje Międzyzakładowy Komitet Strajkowy (MKS) we Wrocławiu, w skład którego wchodzą przedstawiciele: Energomontażu Zachód – budowa EC II i budowa Czechnica, PKS, taksówkarzy, PBiM, Hutmenu, FAT-u, Stoczni Remontowej, Wrocławskiej Stoczni Rzecznej. Przewodniczącym zostaje pracownik MPK Jerzy Piórkowski. Kolejne strajki solidarnościowe ze Stocznią Gdańską wybuchają także w Krakowie, Warszawie, Poznaniu, Łodzi, Rzeszowie i innych miastach. Prymas Polski kard. Stefan Wyszyński wygłasza kazanie, emitowane w telewizji, a o godzinie 19 w Stoczni Gdańskiej odprawiono mszę świętą w dniu Matki Boskiej Częstochowskiej dla kilkunastu tysięcy ludzi.

27 sierpnia 1980

Komitet MKS w Elbląga przekazuje swoje kompetencje MKS z Gdańska. Kolejne strajki obejmują Wałbrzych, Bielsko-Białą, Świdnik, Ursus. Trwają negocjacje na temat Wolnych Związków Zawodowych pomiędzy ekspertami strajkujących a stroną rządową. Konto budowy pomnika ofiar Grudnia 1970 powiększa się do kilkaset tysięcy złotych, a konto MKS-u do kilku milionów złotych. W Stoczni Gdańskiej przebywa ponad 200 dziennikarzy, głównie zza zagranicy. Gdański MKS reprezentuje 630 przedsiębiorstw.

28 sierpnia 1980

Rano dociera do Gdańska dociera delegacja MKS z Wrocławia, uprzednio zatrzymana w Bydgoszczy. Na obradach MKS Lech Wałęsa proponuje, aby zawarte zawarte w porozumienia dotyczyło także całego kraju. Strajkujący oczekują przybycia delegacji rządowej. Władze rozpoczynają aresztowania działaczy opozycyjnych. Strajkujący w stoczni gdańskiej odbierają telegramy z wyrazami poparcia z całego świata. Teatr Wybrzeże organizuje występ patriotyczny. Na Górnym Śląsku strajk rozpoczynają kierowcy PKS w Rybniku i Wodzisławiu Śląskim. Strajk podejmują górnicy KWK Manifest Lipcowy w Jastrzębiu-Zdroju, a ciągu kilku godzin dołączają do nich kopalnie: KWK Moszczenica, KWK ZMP w Żorach i KWK 1 Maja w Wodzisławiu Śląskim.

29 sierpnia 1980

Kolejne rozmowy z delegacją rządową znalazły się w impasie. Problemem stało się powstanie wolnych związków zawodowych. Rozmowy między ekspertami obu stron są kontynuowane. Do Gdańska przybywa delegacja MKS z Bydgoszczy. Strajkują kopalnie Górnego Śląska. Na terenie Stoczni Gdańskiej rozwija się też druk i kolportaż niezależnych wydawnictw. W KWK Manifest Lipcowy zawiązał się Międzyzakładowy Komitet Strajkowy. Do strajku dołączyły Huta Katowice w Dąbrowie Górniczej oraz Zakład Nr 2 Fabryki Samochodów Małolitrażowych w Tychach.

30 sierpnia 1980

O godzinie 14.00 W Stoczni Gdańskiej rozpoczynają się rozmowy z komisją rządową, po czym następuje wstępna akceptacja części z 21 postulatów. Lech Wałęsa kategorycznie domaga się zakończenia represji SB względem działaczy opozycji, ale wicepremier Jagielski zasłania się niewiedzą. Decyzją MKS, dalsze rozmowy rozpoczną się z chwilą uwolnienia wszystkich więźniów politycznych. Godzina 17.00 mija na wspólnej modlitwie delegatów MKS w intencji strajkujących i ich rodzin.

31 sierpnia 1980

Ksiądz Henryk Jankowski rano celebruje mszę na terenie Stoczni Gdańskiej. W sali BHP stoczni kończą się negocjacje pomiędzy MKS reprezentującym ponad 700 zakładów oraz delegacją rządową. Kwestią sporną pozostaje zwolnienie więźniów politycznych, czego domaga się Wałęsa. Wicepremier Jagielski ostatecznie wyraża zgodę na pisemne gwarancje zwolnienia więźniów. O godzinie 16.00 obie strony podpisują dokument końcowy porozumień. 18 dniowy strajk okupacyjny dobiega końca.

W sierpniu 1980 rozpoczął się, piętnastomiesięczny okres względnej wolności w komunistycznym państwie, zwany KARNAWAŁEM SOLIDARNOŚCI. Powstał ruch robotniczy, ruch społeczny, który wkrótce przeistoczył się w 10-milionowy Związek Zawodowy "Solidarność". Okres wolności Polaków zakończył się 13 grudnia 1981, kiedy gen, Wojciech Jaruzelski wprowadził stanem wojenny.

Sierpień 1980 był impulsem do przemian systemowych, które w ostateczności doprowadziły do upadku PRL i innych krajów demokracji ludowej z bloku wschodniego, odzyskania suwerenności przez Polskę i powstania niepodległej Rzeczypospolitej.

Według raportu MSW dostarczonego Stanisławowi Kani w dniu 30 sierpnia w 28 województwach strajkowało 700 zakładów i ponad 700 tysięcy pracowników, m.in. komunikacja miejska w 13 miastach.